Groen licht

Mijn pa had kanker. We zaten met smart te wachten op een eenduidige prognose en een behandelplan, en het ziekenhuis kwam maar niet in actie. Vanwege de afstand waren mijn tweede zus Liat en ik afhankelijk van de informatie die we kregen via Oranit, mijn oudste zus. De hele dag pingde mijn mobiele telefoon met binnengekomen Whatsapp-berichten: verslagen van hoe het met pa ging, van de telefoongesprekken met het ziekenhuis waar de afspraak bleef, van de doemscenario’s en vraagstukken die door haar hoofd gingen, en van hoe het met ma en met mijn broer ging. Het enige wat ik kon doen, was met nog meer vragen komen.
     Het duurde ruim drie weken vanaf het moment dat de kanker werd vastgesteld tot aan pa’s afspraak met de oncoloog. Zesentwintig kritische dagen. Woensdag tweeëntwintig maart was het eindelijk zover. Hij kwam aan met mijn moeder, oudste zus en broer, en met een extreem gezwollen buik. In eerste instantie had hij geweigerd te gaan, en als hij minder last had gehad, was hij zeker koppig thuisgebleven.
     Vanwege Covid mocht maar één persoon met pa mee de spreekkamer in. Dat werd Oranit, berichtte ze ons via Whatsapp. Mijn ma en broer wachtten in de gang, wij in Almere zaten aan mijn eettafel voor de laptop te wachten of we mochten meeluisteren via de Zoomlink die Oranit had gestuurd.
     We zagen de vloer van de behandelkamer, de oncoloog zittend achter haar bureau, het logo van het Meir-ziekenhuis op haar doktersjas.
     ‘Is het oké?’ hoorden we Oranit de dokter vragen. Ze lichtte toe dat wij in Holland wonen. Het mocht, gelukkig, maar alleen luisteren, en zonder beeld. Even zagen we mijn zus in beeld, toen werd het zwart.
     De dokter vroeg pa hoe hij zich voelde. Hij vertelde dat hij al twee maanden gordelroos had en hoe ondraaglijk de blaren waren, en de zenuwpijnen in zijn onderbenen. Hij kon geen schoenen meer dragen, hij kon niet meer lopen. Het brak mijn hart hem zo te horen praten. Hij had het over een kwallenbeet terwijl een duizenden kilo’s wegende olifant hem aan het vertrappen was.
     De dokter zei er niets over. Ze vroeg of zijn buik dikker was geworden.
Oranit zei dat hij er veel last van had. De buik was opgezet en hard, hij krabde er veel aan, had geen eetlust en moest steeds overgeven. Dit was een vrij normale gang van zaken: pa bescheiden, en iemand anders die de feitelijke fysieke details gaf.
     De dokter zei dat ze het abdomen wilde onderzoeken. Even hoorden we wat rumoer. Toen kwam Oranit in beeld en meldde dat de dokter handschoenen ging halen.
     ‘Kunnen we pa’s buik even zien?’ vroeg ik. Zijn gezicht kwam in beeld – wat zag hij er broos en vermoeid uit, zijn gerimpelde handen, dan zijn buik, die inderdaad twee keer zo groot was dan normaal. In Almere wisselden we een bezorgde blik uit.
     De oncoloog kwam terug, het beeld ging weer uit. ‘Ze onderzoekt papa nu,’ fluisterde Oranit naar ons.
     De arts constateerde veel vochtophoping in de buikholte en stelde een drainage voor. Dat zou het ongemak verlichten en ervoor zorgen dat pa minder overgaf. Ook wilde ze opnieuw bloedtests laten doen. Ze zei nog steeds niets over kanker.
     ‘Draineren hoe?’ wilde mijn vader weten. Bang voor naalden als hij was, moest hij gerustgesteld worden voordat hij instemde met de ingreep.
     Er was weer veel geruis, omgevingsgeluid. Momenten later gaf Oranit een update: pa werd naar een behandelkamer gebracht, ma ging met hem mee.
     Toen werd het stil. Verward keken Liat en ik elkaar aan.
     ‘Was dit het?’ fluisterde Liat naar me. ‘Komt er nog een gesprek?’
     Ik haalde mijn schouders op, veegde onzichtbare kruimels van tafel.
     Het leek een eeuwigheid te duren. Toen kwam Oranit in beeld: bloed was afgenomen, de oncoloog ging de radioloog instrueren, Oded, mijn broer, en zij wachtten op haar terugkeer. Hij zou de plaats van pa in de spreekkamer innemen voor het gesprek.
     Opeens hoorden we de oncoloog praten. Ik fronste. ‘Is dit het?’ lispelde ik naar Liat. ‘Is dit Het Gesprek?’
     De oncoloog legde de situatie aan Oranit en Oded uit. Ze klonk heel ver weg, en de helft van wat ze zei konden we niet verstaan. We zetten het volume steeds hoger, probeerden het met de interne luidspreker van de laptop, sloten een andere externe luidspreker aan, maar dat alles zorgde voor juist meer ruis en onrust, en minder informatieoverdracht. En de hele tijd bleef het zeuren in mijn hoofd: hoe kan dit? Hoe kan dit gesprek nu plaatsvinden zonder ma erbij? Zonder pa erbij?
     Met het volume op zijn hoogst en wij tweeën met gefronste wenkbrauwen en gespitste oren, pikten we hier en daar iets op over het behandelplan. De dokter stelde immunotherapie voor. Dat was de enige mogelijkheid in pa’s situatie, met de ernst van zijn levercirrose, zijn gezondheidstoestand en zijn leeftijd. Immunotherapie omvatte medicijnen om het afweersysteem te versterken, waardoor het de kankercellen zou herkennen en bestrijden. Deze behandeling zou de tumor naar verwachting verkleinen en pa’s levensduur verlengen.
     ‘Hoe lang verlengen?’ vroeg mijn broer. Hij klonk kwetsbaar.
     ‘Dat weet niemand,’ zei de oncoloog. ‘Volgens de onderzoeken leven patiënten langer met deze behandeling dan zonder.’ Ze had het over een patiënt, jonger dan pa, die nu al twee jaar bezig was en zich goed voelde. ‘Maar ja, iedereen reageert er anders op,’ benadrukte ze. ‘Het is moeilijk vooraf te zeggen of en hoe het bij jullie vader aan gaat slaan. We moeten starten, dan weten we meer en kunnen we een betere prognose geven.’
     Oranit en Oded stemden in met het behandelplan. ‘Wanneer kunnen we beginnen?’ Dat wilden we allemaal weten.
     Aangezien het een dure behandeling was, moest er toestemming worden verkregen van het ziekenfonds, zei de oncoloog. Ze verwachtte dat het geen probleem zou zijn.
     ‘Wat, weer wachten?’ zei ik over de tafel tegen Liat.
     Er klonk een piep. De dokter zei dat de bloedtests van pa binnen waren. Even was het stil. ‘Goed,’ zei ze dan, ‘alle niveaus zijn nog binnen de marges.’ Ze legde uit dat onze vader vorige maand nog op level A zat van leverkanker en was nu waarschijnlijk al op B. Bij C was geen behandeling meer mogelijk. We moesten dus gauw beginnen.
     Er klonken snikken door de laptop. Ik veegde mijn gezicht af, keek naar Liat. Ook zij had rode ogen.
     ‘We zitten al zo lang te wachten op deze afspraak,’ hoorden we Oranit zeggen, met een schrille stem. ‘De andere arts zei dat een paar weken niets uit zullen maken, en nu blijkt dat dat wel zo is. Hoe kan dat?’ Onze gedeelde frustratie spatte van haar woorden af. ‘Waarom is er zoveel kostbare tijd verspild?’
     Daar kon de dokter geen antwoord op geven. ‘Het is nu in ieder geval te vroeg om te speculeren over de dood of te praten over palliatieve zorg,’ zei ze.
     Die laatste zin zorgde voor een collectieve zucht.
     De dokter vond dat kennelijk het juiste moment om de afspraak af te ronden: ze ging de formulieren klaarmaken en versturen, zei ze, en zodra er akkoord was, kon de behandeling beginnen.

Het groene licht kwam twaalf dagen later. En een afspraak: drie dagen later zou de eerste behandeling plaatsvinden. Eindelijk een stap vooruit.