De reis die misschien wel het scherpst in mijn geheugen is blijven hangen, is die naar het van de buitenwereld afgezonderde Badur in Lebak, waar in Multatuli’s Max Havelaar Saïdjah en Adinda woonden. Ik vertelde erover in mijn vorige bijdrage. Uit mijn over die tocht geschreven reisverhaal citeer ik hier een klein gedeelte. Ze betreft de ontmoeting met de lurah (het dorpshoofd) van Badur, een oude man die ons gezelschap via een tolk – hij sprak een Soendanees dialect – vertelde over zijn streek waar hij nooit was weggeweest; om ons heen stonden in een wijde kring de dorpelingen. Toen hij aan het eind van zijn verhaal was gekomen – er viel een immense stilte –, drong heel voorzichtig vanuit de achterste rij een jongeman naar voren die, ik citeer:

bij ons gekomen, de lurah iets in het oor fluisterde, waarbij hij wees op een mooie, ernstig kijkende jonge vrouw aan de buitenkant van de kring. Zichtbaar verlegen met het geval, maar tot groot vermaak van de omstanders, maakte het dorpshoofd mij duidelijk, dat het meisje nog nooit een buleh (wit mens) had gezien, laat staan een met een baard, en of ze die even mocht aanraken. Ze kwam naar mij toe en legde haar rechterhand op mijn wang. We waren beiden geroerd.

Een foto van dat meisje – ik heb haar Adinda genoemd – maakt deel uit van de fototentoonstelling die naar aanleiding van die reis werd gemaakt en op veel plaatsen te zien is geweest.

Bijzondere herinneringen bewaar ik eveneens aan mijn tochten naar de Pulau Seribu (Duizend eilanden) in de baai van Jakarta, ver uit de kust in de Javazee. In mijn jaren – later werden ze ontdekt door de commercie en werden er dure bungalows neergezet – waren ze nog ongerept. Op enkele daarvan roepen de bakstenen resten van forten en gammele aanlegsteigers reminiscenties op aan de VOC: op het eiland Onrust stonden pakhuizen, Purmerend had een leprozenkolonie en op Edam bracht gouverneur-generaal Jan Camphuis (1634–1695) zijn pensioen door in zijn in Japanse stijl gebouwde huis. Hij koesterde er een verzameling orchideeën en een tuin met exotische dieren. Over die eilanden en de boottocht erheen schreef ik in een kroniek in Ons Erfdeel:

Op de zeekaart dragen ze nu hun Indonesische namen, maar die worden nauwelijks gekend. Maar vraag je, bij helder weer op het strand van Jakarta, naar Edam, dan wordt het je waarschijnlijk gewezen. Je herkent het, vóór de horizon, aan de oude vuurtoren, gebouwd onder de regering van koning Willem III, die bij avond nog onveranderd zijn flitsen uitzendt naar van ver naderende schepen. Die vuurtoren is het eerste oriëntatiepunt wegvarend vanuit Tanjung Priok [haven van Jakarta]. De kust is al spoedig niet meer dan een hoge gekartelde rand van grijs, een lucht van stof in het net begonnen hete seizoen. In de late middag is dat anders: een zware regenbui in de buurt van Bogor heeft de hemel schoongewassen en de donkere Gedeh en tweebultige Salak [beide vulkanen], nu zo dichtbij lijkend, rijzen daar op.

Heel wat keren was ik ook op het strand van Ancol. Dat was nog – zij het wat rommeliger – het Ancol van vroeger, zoals het voorkomt in de verhalen van Vincent Mahieu (pseudoniem van Jan Boon). Ik zwom er regelmatig, mijn hond Flora altijd achter mij aan, of maakte er lange wandelingen met haar. Zo nu en dan huurde ik er een kleine zeilboot, met de eigenaar, een visser, erbij. Aan die tochten te midden van de stille oneindigheid, met een naar vliegende vissen happende Flora aan mijn voeten (en aan de riem!), denk ik met heimwee terug. Nergens was ik zo alleen als juist daar. Van Ancol keerde ik altijd huiswaarts met kepiting (kreeft), udang (garnalen) of ikan (vis), die ik bij een warung of rechtstreeks van een visser kocht.